شانهٔ یخ زده، به دلیل از دست دادن تدریجی حرکت در مفصل شانه (گلنوهومرال) ایجاد میشود. این مفصل از یک توپ (سر بازو) و حفره (گلنوئید) تشکیل شده است. این مفصل در واقع یکی از متحرکترین مفاصل بدن است. هنگامی که شانه منجمد میشود، مفصل گیر کرده و حرکت آن محدود میشود. شانهٔ یخ زده معمولاً تنها از روی علائم و نشانهها قابل تشخیص است، اما آزمایشات تصویربرداری، مانند اشعه ایکس، سونوگرافی یا ام آر آی، میتوانند به بررسی دقیقتر این مشکل بپردازند.
شانۀ یخ زده، مشکلی آزار دهنده و دردناک!
شانهٔ یخ زده که کپسولیت چسبنده نیز نامیده میشود، باعث ایجاد درد و سفتی در شانه میشود بهطوری که با گذشت زمان، حرکت شانه، بسیار سخت میشود. درمان شانهٔ یخ زده طولانی است و گاهی ممکن است برای بهبودی کامل تا 3 سال زمان نیاز باشد. شانه یخ زده بیشتر افراد بین 40 تا 60 سال را تحت تاثیر قرار می دهد و در زنان بیشتر از مردان رخ می دهد. علاوه بر این، افراد مبتلا به دیابت در معرض افزایش خطر ابتلا به شانه یخ زده هستند. در ادامه به بررسی این مشکل پرداخته و راههای پیشگیری و درمان آن را بررسی میکنیم.
آناتومی مفصل شانه به چه صورت است؟
شانهٔ شما یک مفصل گوی و کاسهای است که از سه استخوان تشکیل شده است: استخوان بازو (بازو)، تیغهٔ شانه (کتف) و استخوان ترقوه (ترقوه). سر استخوان بازو در یک حفرهٔ کمعمق در تیغهٔ شانهٔ شما قرار میگیرد. بافت همبند قوی، به نام کپسول شانه، مفصل را احاطه کرده است. برای کمک به حرکت راحتتر شانه، مایع سینوویال کپسول شانه و مفصل را روان میکند.
شانۀ یخ زده به چه معناست؟
شانهٔ یخ زده، که گاهی اوقات کپسولیت چسبنده نامیده میشود، وضعیتی است که حرکت در مفصل شانه را محدود میکند. معمولاً درد و سفتی در شانه که به تدریج ظاهر میشود، سپس شدت مییابد و در نهایت از بین میرود.
مکانیسم ایجاد کپسولیت چسبنده چیست؟
در شانهٔ یخ زده، کپسول شانه آنقدر ضخیم و سفت میشود که به سختی حرکت میکند. نوارهایی از بافت اسکار تشکیل میشود و مایع کمتری به نام مایع سینوویال برای روان نگهداشتن مفصل باقی میماند. در نتیجهٔ این اتفاقات، حرکت شانهٔ شما محدودتر میشود. این عارضه را شانهٔ «یخ زده» مینامند، زیرا با افزایش درد در شانهٔ خود، کمتر آن را حرکت داده و کمتر از آن استفاده میکنید. هرچه کمتر از آن استفاده کنید، کپسول شانهٔ شما ضخیمتر شده و استفاده از آن دشوارتر میشود. بنابراین، شانهٔ شما در جای خود “یخ زده” به نظر میرسد.
علت یخ زدگی شانه چیست؟
اگرچه بسیاری از بیماریهای شانه با درد و از دست دادن حرکت همراه است، اما شانهٔ یخ زده اغلب بهدلیل التهاب (تورم، درد و تحریک) بافتهای اطراف مفصل ایجاد میشود. بهطور معمول کپسول شانه دارای چینهایی است که میتواند با حرکت بازو به موقعیتهای مختلف منبسط و منقبض شود. در یک شانهٔ یخ زده، کپسول ملتهب شده و زخم ایجاد میشود. با زخم شدن و سفت شدن چینهای کپسول، حرکت شانه محدود شده و حرکت مفاصل دردناک میشود. این حالت کپسولیت چسبنده، اسکار یا التهاب کپسول نامیده میشود.
دقیقاً مشخص نیست که چه چیزی باعث این وضعیت میشود. بی حرکتی شانه (به عنوان مثال پس از آسیب بازو) میتواند منجر به یخ زدگی شانه شود. التهاب عضلات و یا تاندونها، مانند تاندونیت روتاتور کاف یا بورسیت نیز میتوانند باعث یخ زدن مفصل شانه شوند.
چگونه میتوان شانه منجمد را تشخیص داد؟
اولین قدم گرفتن شرح حال کامل و معاینه فیزیکی توسط پزشک است. پزشک شما ممکن است آزمایشهای متعددی مانند عکسبرداری با اشعه ایکس را برای رد سایر علل بالقوه شانهٔ دردناک یا محدودیت حرکت شانه (آرتریت، رسوب کلسیم و غیره) تجویز کند. بنابراین، در اولین قدم بهتر است با پزشک خود دربارهٔ این مشکلات صحبت کنید و نظر او را بخواهید.
درمانهای کپسولیت چسبنده
دو هدف اصلی در درمان کپسولیت چسبنده، افزایش حرکت و کاهش درد است. برای افزایش حرکت، معمولا فیزیوتراپی تجویز میشود. فیزیوتراپ بازوی بیمار را برای کشش کپسول حرکت میدهد و تمرینهایی را در خانه به بیمار آموزش میدهد که ممکن است شامل استفاده از یک عصا یا قرقره بالای سر باشد. او همچنین ممکن است از یخ، گرما، اولتراسوند یا تحریک الکتریکی استفاده کند. درمانگر یک برنامهٔ کششی نشان میدهد که شما باید حداقل یک یا دو بار در روز انجام دهید. این تمرینات شامل استفاده از عصا، سیستم قرقرهٔ خانگی و طناب الاستیک برای افزایش حرکت شانه است.
برای کاهش درد، پزشکان اغلب داروهای ضد التهابی مانند آسپرین، ایبوپروفن یا ناپروکسن را توصیه میکنند. برای کاهش درد پس از درمان یا کمک به خواب شبانه، ممکن است قرصهای ضد درد مانند تایلنول تجویز شود.
گاهی ممکن است تزریق استروئید به مفصل نیز درنظر گرفته شود. استروئیدهایی مانند پردنیزون که از طریق دهان مصرف میشود، ممکن است برای کمک به کاهش التهاب تجویز شود. فیزیوتراپی تحت نظارت، معمولاً از یک تا شش هفته طول میکشد و دفعات ویزیتها از یک تا سه بار در هفته متغیر است. بیمار باید در طول روند بهبودی، در خانه به تمرینات کششی بپردازد. همانطور که در بالا ذکر شد، تمرینات کششی باید حداقل یک یا دو بار در روز در خانه انجام شود.
به طور کلی، شانهٔ منجمد تقریباً با گذشت زمان و مطابقت مداوم با برنامهٔ درمانی تجویز شده بهطور کامل برطرف میشود. این روند برای برخی از بیماران ممکن است از شش تا نه ماه طول بکشد، اگرچه ممکن است برای برخی دیگر تنها چند ماه طول بکشد. چرخش درونی (حرکت دست به سمت جیب پشتی یا تا وسط پشت) معمولاً حرکتی است که طولانیترین زمان را برای به دست آوردن حرکت مجدد، نیاز دارد.
درمانهای خانگی و اصلاح سبک زندگی
بهعنوان درمانهای خانگی بهتر است با توجه به محدودیتهای درد و دامنهٔ حرکت مفصل، تا حدامکان از شانه و بازو استفاده کنید و یا آنها را به آرامی ماساژ دهید. استفاده از کمپرس آب گرم یا سرد بر روی شانه میتواند برای تسکین درد نیز موثر باشد.
بهعنوان درمانهای کمکی میتوان طب سوزنی را نیز درنظر گرفت. در طب سوزنی از سوزنهای نازک و انعطافپذیری مانند مو استفاده میشود که در نقاط خاصی از بدن برروی پوست گذاشته میشوند. بهطور معمول، سوزنها به مدت 15 تا 40 دقیقه در جای خود باقی میمانند. اکثر درمانهای طبسوزنی نسبتاً بدون درد هستند.
آیا شانهٔ منجمد خطرناک است؟
شانهٔ منجمد میتواند یک وضعیت ناراحتکننده و محدودکننده باشد، اما در بسیاری از موارد، خطرناک نیست. شانهٔ منجمد ممکن است ناشی از علل مختلفی مانند آسیب، التهاب، عوامل عفونی و یا بیماریهای مزمن باشد.
اگر شما با شانهٔ منجمد مواجه هستید و علائمی مانند درد شدید، تورم شدید، عدم توانایی در حرکت شانه و یا تغییر در رنگ پوست این ناحیه دارید، بهتر است به پزشک خود مراجعه کنید. پزشک میتواند ارزیابی کاملی انجام دهد و در صورت لزوم شما را به بهترین متخصص ارجاع دهد. در هر صورت، مشاوره و راهنماییهای پزشکی مناسب میتواند به شناخت دقیق وضعیت شانه و درمان صحیح آن کمک کند.
برای شانهٔ منجمد به چه پزشکی مراجعه کنم؟
اگر در شانهٔ خود احساس درد و ناراحتی دارید، الزاما با شانهٔ منجمد مواجه نیستید. در ابتدا بهتر است به یک پزشک عمومی مراجعه کرده و علائم خود را بازگو کنید. درنهایت با توجه به راهنماییهایی پزشک ممکن است به متخصصین مختلف مراجعه کنید.
متخصص تروماتولوژی و ارتوپدی
پزشکان متخصص در زمینهٔ ارتوپدی و تروماتولوژی، ممکن است بتوانند عوامل مرتبط با شانهٔ منجمد را بررسی کنند و پس از تشخیص و تایید مشکل شانهٔ یخ زده، درمانهای مربوطه را تجویز کنند یا شما را به پزشک دیگری ارجاع دهند.
روانشناس یا روانپزشک
در برخی موارد، ممکن است وضعیت شانهٔ منجمد به عوامل روانشناختی و استرس مرتبط باشد. در این صورت، مشاوره و درمان روانشناختی میتواند مفید و موثر باشد.
فیزیوتراپیست
اگر احساس درد و ناراحتی در شانهٔ خود دارید، فیزیوتراپیستها میتوانند با استفاده از تمرینات و تکنیکهای فیزیکی، از وقوع شانهٔ منجمد پیشگیری کرده و یا ایجاد فرآیند بهبودی در شانهٔ منجمد را تسهیل کنند.
آیا میتوان از ابتلا به شانهٔ منجمد پیشگیری کرد؟
با توجه به اینکه وقوع شانهٔ منجمد بیشتر در سنین بالا اتفاق میافتد، بهتر است از سنین پایین به انجام فعالیتهای سبک پرداخته و از انجام فعالیتهای طولانی و سنگین و یا نشستن به یک حالت به مدت طولانی خودداری کنید.
امیدواریم که در ادامهٔ فعالیتهای خود تمامی نکات را رعایت کرده و از ابتلا به این مشکل یا حتی درمان آن تلاش خود را بهکار بگیرید.