نوروپاتی یا آسیب عصبی میتواند ناشی از طیف گستردهای از عوامل مانند دیابت و حتی درمانهایی مانند شیمیدرمانی باشد. درواقع، نوروپاتی، که گاهی بهعنوان نوروپاتی محیطی نیز شناخته میشود، یک وضعیت سلامتی مشخص نیست، بلکه اصطلاحی است که برای توصیف طیف وسیعی از مشکلات سلامتی شامل آسیب به اعصاب محیطی و مواردی از این دست استفاده میشود. درحالی که ابتلا به نوروپاتی میتواند ترسناک باشد،اما شما میتوانید اقداماتی را برای کمک به پیشگیری از نوروپاتی یا مدیریت آن از طریق رژیم غذایی، سبک زندگی و درمانهای فیزیکی یا شیمیایی انجام دهید.
نوروپاتی چیست؟
نوروپاتی، نوعی از بیماریهای عصبی است که آسیب عصبی ناشی از آن منجربه درد، ضعف، بی حسی یا گزگز در یک یا چند قسمت از بدن شما میشود. آسیب عصبی ممکن است بهدلیل بیماری، عفونت، جراحت، داروها، سوء مصرف طولانی مدت الکل یا دلایل دیگر اتفاق بیفتد. گاهی اوقات نیز هیچ علتی را نمیتوان برای آن پیدا کرد.
چه چیزی باعث نوروپاتی می شود؟
امروزه، برای وقوع نوروپاتی، علل بسیاری شناخته شده است که در ادامه آنها را بیان میکنیم:
- دیابت
- سندرم گیلن باره
- عفونت های خاص، از جمله
- عفونت HIV و ایدز
- سوء مصرف طولانی مدت الکل
- شیمی درمانی و رادیوتراپی
- کمبود ویتامین
- اثرات جانبی برخی از داروها
- تومورها
- فشار روی عصب
- مشکلات تیروئید
عواملی که در بالا اشاره شد، علل شایع نوروپاتی بوده است اما گاهی اوقات نیز نمیتوان دلایل قطعی برای وقوع نوروپاتی پیدا کرد.
انواع مختلف نوروپاتی چیست؟
نوروپاتی در انواع مختلفی شایع شده است. انواع بیماری نوروپاتی را معمولاً بر اساس قسمتی از بدن که آسیب دیده، علت آسیب عصبی یا تعداد اعصاب آسیب دیده نامگذاری میکنند.
- نوروپاتی اتونومیک زمانی اتفاق میافتد که به اعصابی که عملکردهای خودکار بدن شما را کنترل میکنند، مانند هضم، فشار خون و عملکرد مثانه آسیب وارد شود.
- نوروپاتی دیابتی ناشی از دیابت است. اغلب بر اعصاب دستها و پاهای شما تاثیر میگذارد. همچنین میتواند بر اعصاب کنترل کنندهٔ عملکردهای خودکار بدن (نوروپاتی خودکار) تأثیر بگذارد. گاهی اوقات اعصاب باسن و ران را نیز تحت تاثیر قرار میدهد.
- نوروپاتی محیطی بر اعصاب قسمتهای بیرونی (محیطی) بدن مانند پاها، دستها و بازوها تأثیر میگذارد.
- نوروپاتی کانونی یا مونو نوروپاتی به این صورت است که تنها یک عصب را تحت تاثیر قرار میدهد. بهعنوان مثال میتوان به سندرم تونل کارپال و فلج بل اشاره کرد.
- پلی نوروپاتی به این صورت است که چندین عصب را تحت تاثیر قرار میدهد. اکثر افراد مبتلا به نوروپاتی، پلینوروپاتی دارند.
نوروپاتی محیطی چیست؟
نوروپاتی محیطی، یک اصطلاح کلی برای بیماریهای عصبی است که بر بخش خاصی از سیستم عصبی شما تاثیر میگذارد. بسیاری از شرایط مختلف میتوانند باعث نوروپاتی محیطی شوند، به این معنی که طیف گستردهای از علائم نیز ممکن است پدیدار شوند. نوروپاتی محیطی بسته به اینکه چگونه و چرا اتفاق میافتد میتواند بر قسمتهای مختلف بدن تأثیر بگذارد.
علائم نوروپاتی چیست؟
علائمی که در اثر نوروپاتی ایجاد میشود به اعصاب درگیرشده بستگی دارد. نوروپاتی میتواند باعث ایجاد احساسات غیر طبیعی در ناحیهٔ آسیبدیدهٔ بدن شما شود، مانند: درد، که اغلب در شب بدتر میشود. بی حسی، سوزن سوزن شدن، احساس سوزش، احساساتی شبیه شوک الکتریکی و یا حتی علائم دیگری همچون ضعف عضلانی، از دست دادن حرکت یا عملکرد، مشکلات تعادل باشد.
در برخی موارد، نوروپاتی اتونومیک میتواند مشکلات دیگری را از قبیل هضم غذا (بهعنوان مثال، احساس سیری سریعتر هنگام غذا خوردن)، عملکرد روده (از جمله اسهال یا یبوست)، عملکرد مثانه، پاسخ جنسی (به عنوان مثال، اختلال نعوظ)، تعریق، احساس سبکی سر و مواردی از این دست را ایجاد کند.
نوروپاتی چگونه تشخیص داده میشود؟
اگر با علائم مشکوک به نوروپاتی به پزشک خود مراجعه کنید، پزشک از شما سوالاتی در مورد علائم شما میپرسد و اینکه آیا چیزی آنها را بدتر یا بهتر میکند یا خیر. آنها می خواهند بدانند که چه مدت این علائم را داشتهاید. آنها همچنین در مورد شرایط دیگری که دارید و هر دارو یا درمان دیگری که مصرف میکنید میپرسند. پزشکان متخصص شما را معاینه میکنند تا بررسی کنند که کدام عصبها و چه تعداد از آنها دچار مشکل شدهاند. آنها همچنین به دنبال نشانههایی از علت وقوع مشکل عصبی خواهند بود. ممکن است از شما خواسته شود که آزمایشاتی مربوط به تحریکات عصبی انجام دهید. این نوع آزمایش میتواند فعالیت الکتریکی اعصاب شما را اندازه گیری کند. پزشک شما همچنین ممکن است آزمایش خون را برای کمک به یافتن علت نوروپاتی توصیه کند.
نوروپاتی چگونه درمان میشود؟
برای درمان نوروپاتی باید علت آن ریشهیابی شود. بهعنوان مثال، اگر علت آن دارویی است که مصرف میکنید، ممکن است لازم باشد داروی خود را تغییر دهید. در برخی موارد، داروهای مختلفی نیز برای درمان نوروپاتی تجویز میشود، اما یکی از جدیدترین راهها که بحث در آن بسیار زیاد است، درمان نوروپاتی با حرکت درمانی و فیزیوتراپی است. محققان دریافتهاند که فیزیوتراپی ممکن است برخی از علائم نوروپاتی را کاهش دهد و کیفیت زندگی افراد را بهبود بخشد. تمرینهای ایجادکنندهٔ تعادل و هماهنگی میتواند بازدهی مناسبی را برای نوروپاتی محیطی نیز ایجاد کند.
آیا ورزش کردن برای نوروپاتی مفید است؟
همانطور که در این مقاله بررسی کردیم، ورزش ممکن است به چندین روش، به بهبود علائم نوروپاتی کمک کند. علائمی که ممکن است در اثر ورزش روی دهد شامل:
1- افزایش جریان خون و کاهش انقباض عروق
انقباض عروق زمانی اتفاق میافتد که ماهیچههای اطراف رگهای خونی منقبض شده و فضای داخل آنها را کوچک میکنند. بنابراین، افزایش جریان خون و گردش خون ممکن است به کاهش درد نوروپاتیک کمک کند.
2- افزایش قدرت عضلانی
این ورزشها با افزایش قدرت عضلات، میتواند به بهبود علائم نوروپاتی مانند ضعف ماهیچهها کمک کند.
3- بهبود تعادل
یک برنامه ورزشی مداوم میتواند موجب بهبود تعادل شده و به کاهش خطر سقوط و آسیب ناشی از عدم تعادل کمک کند.
رابطۀ ورزش و نوروپاتی دیابتی، محیطی و عصبی به چه صورت است؟
همانطور که میدانید تاثیرات ورزش در درازمدت، بر کسی پوشیده نیست. داشتن یک برنامهٔ ورزشی منظم و متناسب با نوع و شدت هر بیماری، یه بیماران توصیه شده است. از جمله تاثیرات ورزش، بر سلامت افرادی است که از نوروپاتی رنج برده و در تلاش برای رفع علائم آن بودهاند. فعالیتهای ورزشی، با افزایش ضربان قلب و میزان گردش خون باعث تقویت عضلات و بافتهای عصبی شده و در بهبود شرایط آنها نقش موثری ایفا میکنند.
بهترین تمرینات نوروپاتی محیطی، دیابتی و عصبی
داشتن یک برنامهٔ ورزشی متناسب با شرایط فری هر بیمار، میتواند بهعنوان بخشی از روند درمان بیماری نوروپاتی درنظر گرفته شود. ازجمله ورزشهایی که میتوانند در درمان نوروپاتی نقش داشته باشد، ورزشهای هوازی با شدت یکنواخت و یا ورزشهای کششی است. در ادامه با برخی از این ورزشها آشنا میشویم.
1- حرکات کششی و درمان نوروپاتی
داشتن یک برنامهٔ ورزشی کششی میتواند تاثیرات مثبتی بر روند درمان نوروپاتی داشته باشد. حرکات کششی با کاهش میزان تنش و فشار بر روی عضلات، در صورت تداوم میتواند نتایج قابلتوجهی را ارائه کند. بهعنوان مثال، کشش ساق پا در برخی موارد موثر بوده است.
کشش ساق پا برای نوروپاتی
برای کشش ساق پا بهتر است به حالت نشسته قرار بگیرید، پاهای خود را بکشید تا زانوها صاف شوند. سپس یک کش یا یک حولهٔ نرم را به دور کف پای خود قرار داده و تلاش کنید به کمک حوله پای خود را از زمین بلند کرده و به آرامی بر روی زمین قرار دهید، این کار را برای چندین بار انجام دهید.
کشش ماهیچهٔ همسترینگ
کشش ماهیچهٔ همسترینگ نیز میتواند یک نوع حرکت کششی مناسب باشد. در برخی موراد نتایج نشان داده، کشش ماهیچهٔ همسترینگ برای نوروپاتی موثر بوده و میتواند یک برنامهٔ کاربردی باشد. برای کشش ماهیچهٔ همسترینگ بهتر است که از یک صندلی استفاده کنید. لبهٔ صندلی نشسته، یک پا را بالا آورده و بالا تنهٔ خود را تا جای امکان به پای خود نزدیک کنید. این حالت را برای پای مخالف نیز انجام دهید.
2- تمرینات تعادلی برای نوروپاتی
تمرینات تعادلی مختلفی وجود دارند که میتواند در برنامهٔ ورزشی شما قرار گیرد. یکی از رایجترین تمرینهای تعادلی، ایستادن و قرار دادن یک پا بر روی پای دیگر است. بهتر است این تمرین را در کنار دیوار یا صندلی یا جایی که یک تکیهگاه مناسبی قرار داشته باشد انجام گیرد.
3- استفاده از دوچرخهٔ خوابیده برای نوروپاتی
از جمله ورزشهایی که میتوانید در درمان نوروپاتی درنظر بگیرید، دوچرخهٔ خوابیده است. در باشگاههای ورزشی مختلف نیز میتوانید از این وسیله استفاده کنید و این نوع ورزش را انجام دهید.
4- تمرینات قدرتی نشسته برای نوروپاتی
در بخش قبلی از فواید تمرینهای کششی گفتیم و در ادامه، استفاده از تمرینهای قدرتی را به شما پیشنهاد میدهیم. هر نوع ورزشی که میتوانید در حالت نشسته و بدون فشار مزاحم بر عضلات خود انجام دهید، بهطوری که فشار مناسب را برای تحریک اعصاب ایجاد کنید، میتواند برای افزایش تعادل و کاهش میزان فشار و درد، مناسب باشد.
5- تمرینهای گلایدینگ نوروپاتی (Nerve gliding activities)
برخی پژوهشها نشان میدهد، تمرینهای گلایدینگ برای بهبود تحرک و کاهش انواع خاصی از درد در اندام تحتانی مفید بوده است. این تمرینات برای عصب سیاتیک و بهبود بافت نرم و همچنین کاهش حساسیت با کاهش میزان فشرده سازی بافت اسکار مفید واقع شده است. این روش ها برای هر کسی که کمردرد را تجربه میکند یا احساس درد و ناراحتی در این نواحی دارد توصیه میشود.
برای تمرینات گلایدینگ بهتر است روی یک صندلی بنشینید. اجازه دهید بدنتان به سمت جلو خم شود و دستانتان را پشت سرتان کنار هم قرار دهید و سرتان را به جلو خم کنید. در حالی که انگشتان پا را به سمت خود میکشید، به آرامی یک پا را صاف کنید و زمانی که کشش ملایمی را احساس کردید، وضعیت خود را حفظ کنید.
6- تمرینهای بدنی با شدت متوسط برای درمان نوروپاتی
ورزشهایی که با ریتم ملایمی بر میزان ضربان قلب موثر هستند نیز میتواند در برنامهٔ ورزشی بیماران قرار گیرد. از جمله این ورزشها مانند ورزشهای هوازی سبک میتوان نام برد که البته ایم نوع ورزشها برای نوروپاتی دیابتی با تنظیم میزان و شدت ضربان قلب میتواند موثر باشد.
آیا مهاربندی برای نوروپاتی مفید است؟
از آنجایی که انجام حرکات ورزشی برای بهبود علائم نوروپاتی میتواند موثر واقع شود، استفاده از مهاربندها میتواند در کاهش میزان آسیب و حفظ تعادل تجویز شود. با استفاده از مهاربندها میتوان از اعصاب آسیب دیده محافظت کرده و حرکات را با ایمنی بیشتری انجام داد.
آیا فیزیوتراپی میتواند نوروپاتی را درمان کند؟
بر اساس پژوهشهای صورت گرفته، فیزیوتراپی میتواند به کاهش شدت علائم نوروپاتی کمک کند، اما تاثیر آن بهصورت دقیق هنوز نیاز به بررسی و تحلیل بسیار دارد. پزشکان این موضوع را مطرح میکنند که فیزیوتراپی ممکن است بتواند بهعنوان یک درمان مکمل در هنگام مصرف داروها برای درمان علل زمینهای و درد نوروپاتیک مفید باشد. با این حال، علل ایجاد نوروپاتی در افراد مختلف متفاوت بوده و در نتیجه ممکن است افراد مختلف به روشهای متنوعی به ورزش و درمان پاسخ دهند.
برنامههای ورزشی مختلف و تمرینات با شدت متفاوت میتواند اثرات مختلفی ایجاد کند به همین دلیل، افراد باید از یک فیزیوتراپیست راهنمایی بخواهند تا یک برنامهٔ ورزشی فردی ایجاد کرده،بهطوریکه به بهترین شکل با نیازهای آنها مطابقت داشته باشد.
چه زمانی باید به فیزیوتراپ مراجعه کنیم؟
اگر در عضلات خود احساس ضعف دارید و عملکرد شما کاهش یافته است، اگر حفظ تعادل برایتان مشکل شده بهطوری که در گذشته چنین مشکلاتی وجود نداشتهاند، زمان آن رسیده که با پزشک خود مشورت کنید. با بررسی شرایط عمومی شما، ممکن است پزشک شما اطلاعات مناسبی را در اختیار شما قرار دهد، یا شما را به یک پزشک متخصص دیگر ارجاع دهد و یا مراجعه به یک فیزیوتراپیست را برای شرایط شما توصیه کند.
برخی از علائم دیگری که ممکن است در این بیماری مشاهده کنید شامل:
- بی حسی
- احساس گزگز یا مورمور شدن در پوست شما
- احساس حساسیت اضافی به شدت نور
- ضعف و بیحالی مداوم
- مشکل در هماهنگی اعصاب و عضله
- دردی که شبیه سوزش یا شوک الکتریکی است
آیا می توان از نوروپاتی پیشگیری کرد؟
ممکن است بتوان از برخی از انواع نوروپاتیها پیشگیری کرد، مانند نوروپاتی مرتبط با سوء مصرف الکل یا رژیم های غذایی بسیار محدود. مثلا شما میتوانید با کنترل میزان گلوکز خون، خطر ابتلا به نوروپاتی مرتبط با دیابت را کاهش دهید. داشتن یک برنامۀ ورزشی مناسب میتواند در میزان پیشگیری از نوروپاتی یا سایر انواع بیماریها نیز مفید باشد. بنابراین ورزش را در برنامه روزانۀ خود بگنجانید.
نتیجه گیری
نوروپاتی میتواند یک شرایط پیچیده و دشوار را برای شما ایجاد کند. خوشبختانه، امروزه، درمانهای مختلفی برای شرایط فعلی شما ایجاد شدهاند. بهعنوان مثال، فیزیوتراپی ممکن است به درمان نوروپاتی کمک کند و برخی از علائم مانند درد و ضعف را بهبود بخشد. یک فرد ممکن است از انجام فیزیوتراپی همراه با مصرف دارو برای درمان علل زمینهای نوروپاتی و علائمی مانند درد نیز استفاده کند. هرچند که تحقیقات در مورد اثربخشی ورزش برای درمان نوروپاتی بهدلیل تفاوت در علل نوروپاتی و انواع ورزشها پراکنده و ناکافی است اما انواع خاصی از ورزش، مانند آنهایی که بر ظرفیت هوازی، انعطاف پذیری، قدرت و تعادل بدن متمرکز هستند، ممکن است به بهبود علائم، بهبود سلامت و رفاه کلی و کاهش خطر آسیب کمک کنند.
