انحراف ستون فقرات یک اختلال پیچیده است که می‌تواند بر رشد کودکان تأثیر منفی بگذارد. روش‌های درمان آن شامل تمرینات فیزیوتراپی، استفاده از اسکولیوزبورد، و در برخی موارد، استفاده از آفتاب‌درمانی است. در درمان این انحراف، توجه به رژیم غذایی و ایجاد فضای محیطی مناسب نیز حائز اهمیت است. با شناخت علمی دقیق و رویکردهای چندجانبه، می‌توان بهبود درمانی مناسب برای این مشکل ایجاد کرد.
فهرست مطالب
اسکولیوز کودکان یا انحراف ستون فقرات در کودکان چیست؟
اسکولیوز در کودکان، که به معنای انحراف غیرطبیعی و چرخشی ستون فقرات از خط میانی بدن است، یک بیماری است که می‌تواند بر رشد و سلامتی کودک تأثیر بگذارد. این انحراف معمولاً به شکل حرف “S” یا “C” بوده و در سه دسته مختلف:
۱) اسکولیوز ایدیوپاتیک، که شایع‌ترین نوع است و علت مشخصی ندارد.
۲) اسکولیوز ناشی از بیماری‌های عصبی-عضلانی مانند فلج مغزی یا دیستروفی عضلانی.
۳) اسکولیوز مادرزادی که از هنگام تولد وجود دارد، دسته‌بندی می‌شود.
غربالگری زودهنگام از طریق معاینات فیزیکی و روش‌های تصویربرداری مانند رادیوگرافی می‌تواند به شناسایی و مدیریت به موقع این وضعیت کمک کند. تاکید می‌شود که درمان با توجه به شدت و مکان انحراف متغیر است و ممکن است شامل نظارت دوره‌ای، فیزیوتراپی، بریس و در موارد شدید، جراحی باشد.
درمان‌های موجود برای اسکولیوز دقیقاً بستگی به شدت انحراف، سن کودک و پتانسیل رشد باقی‌مانده ستون فقرات دارد. بریس‌های ستون فقرات به منظور جلوگیری از پیشرفت انحراف در کودکانی که هنوز در حال رشد هستند به کار رفته و باید به طور مداوم پوشیده شوند. جراحی، که معمولاً برای موارد شدیدتر در نظر گرفته می‌شود، شامل روش‌هایی است که بازسازی و تثبیت ستون فقرات را از طریق اتصال مهره‌های آسیب‌دیده انجام می‌دهد. محققان و پزشکان همچنین در تلاش هستند تا با کمک تحقیقات ژنتیک و مطالعات بیولوژیکی، علل پنهان و ژنتیکی احتمالی اسکولیوز را شناسایی کنند تا درمان‌های هدفمند‌تری را ارائه دهند.
علائم انحراف ستون فقرات کودکان
علائم انحراف ستون فقرات در کودکان بسته به شدت و نوع اسکولیوز می‌تواند متفاوت باشد. در ابتدا ممکن است انحراف بسیار کمی داشته باشد و علائم آن کمتر قابل مشاهده باشد. با این حال، برخی از علائم رایج در کودکان عبارتند از:
1. شانه‌های نابرابر: یک شانه ممکن است بالاتر از دیگری به نظر برسد.
2. قوز در یک طرف پشت: می‌تواند نشان دهنده چرخش در ستون فقرات باشد.
3. لبه‌های نابرابر: نواحی توراکس یا کمربند لگنی با یکدیگر همتراز نیستند.
4. کجی ظاهری بدن: تنه یا بدن کودک ممکن است کج به نظر برسد.
5. پای نامتقارن: در مواردی، یک پای کودک ممکن است از دیگری کوتاه‌تر به نظر برسد.
6. پوشش نامتقارن لباس: لباس‌ها ممکن است به صورت نامتقارن روی بدن افتاده و نشان دهنده انحراف در ستون فقرات باشد.
7. خستگی: کودک ممکن است از خستگی زودرس گزارش دهد به خصوص پس از نشستن یا ایستادن برای مدتهای طولانی.
8. مشکلات تنفسی: در موارد شدید، انحراف ستون فقرات می‌تواند فضای داخلی قفسه سینه را محدود کرده و به مشکلات تنفسی منجر شود.
با توجه به اینکه بعضی از علائم می‌توانند نشانگر وجود مشکلات دیگری نیز باشند، هنگام مشاهده هر یک از این نشانه‌ها باید توسط یک پزشک متخصص بررسی شود تا در صورت لزوم اقدامات درمانی مناسب به موقع انجام شود.
روش‌های تشخیص اسکولیوز در کودکان
تشخیص اسکولیوز در کودکان از طریق روش‌های مختلفی صورت می‌گیرد که ابتدا با ارزیابی‌های بالینی شروع شده و به روش‌های تصویربرداری تکمیلی متصل می‌شود. در اینجا به چند نمونه اصلی از این روش‌های تشخیصی اشاره می‌کنیم:
1. بررسی فیزیکی: معاینات جسمانی توسط پزشک عموماً اولین قدم در تشخیص اسکولیوز است. پزشک از کودک خواهد خواست تا ایستاده و خم شود تا بتواند قوز، شانه‌ها و ناهنجاری‌های لگن را بررسی کند.
2. آزمایش آدام (آزمایش خم‌شدگی قدامی): این آزمایش ساده شامل ایستادن کودک با خم شدن به جلو است که پزشک می‌تواند در این حالت قوزها یا برجستگی‌های ناشی از چرخش ستون فقرات را تشخیص دهد.
3. رادیوگرافی (X-ray): تصاویر رادیوگرافی از ستون فقرات به پزشک این امکان را می‌دهد که میزان انحراف ستون فقرات را اندازه‌گیری کند. انحراف‌های بیش از 10 درجه طبق انجمن ارتوپدی آمریکا (AAOS) به عنوان اسکولیوز تعریف می‌شوند.
4. اسکن MRI یا CT: برای بررسی دقیق‌تر و ارزیابی ساختارهای نرم‌تر درون و اطراف ستون فقرات، پزشک ممکن است تصویربرداری تفصیلی‌تری مانند اسکن MRI یا CT را توصیه کند.
5. اندازه‌گیری های جسمانی دیگر: گاهی اوقات ممکن است ارزیابی‌های ساده‌تر بدنی مانند اندازه‌گیری طول پاها یا اندازه‌گیری قفسه سینه برای تشخیص عدم تقارن‌های ناشی از اسکولیوز استفاده شود.
به طور خلاصه، تشخیص اسکولیوز معمولاً با مشاهده علائم ظاهری آغاز شده و با استفاده از تصویربرداری تشخیصی تکمیل می‌شود. به خانواده‌ها و مدارس توصیه می‌شود که غربالگری منظمی انجام دهند تا انحرافات احتمالی را در مراحل اولیه شناسایی کنند.
علل انحراف ستون فقرات در کودکان
انحراف ستون فقرات در کودکان، که با نام اسکولیوز شناخته می‌شود، ممکن است به دلایل مختلفی ایجاد شود. علت‌های شایع شامل موارد زیر هستند:
1. اسکولیوز ایدیوپاتیک: این نوع اسکولیوز شایع‌ترین است و عمدتاً در دوران بلوغ رخ می‌دهد.
2. اسکولیوز مادرزادی: این نوع اسکولیوز در نتیجه ناهنجاری‌های ستون فقراتی که از زمان تولد وجود دارند، رخ می‌دهد و می‌تواند شامل مهره‌های ناتمام یا غیرطبیعی باشند.
3. اسکولیوز نوروماسکولار: انحرافات ناشی از شرایط عصبی یا عضلانی، مانند فلج مغزی، دیستروفی عضلانی، یا اسپینا بیفیدا، در این دسته قرار می‌گیرند. این بیماری‌ها می‌توانند منجر به ضعف عضلانی، ناهماهنگی عضلانی یا تفاوت‌های رشدی در ستون فقرات شوند.
4. کمبود تغذیهای یا متابولیک: کمبودهای تغذیهای، مانند کلسیم یا ویتامین D، یا اختلالات متابولیک می‌توانند بر سلامت و رشد استخوان‌ها تأثیر بگذارند و به ایجاد انحراف ستون فقرات دامن بزند.
5. عوامل ژنتیکی: در بعضی موارد، اسکولیوز ممکن است در خانواده‌ها رایج باشد و وجود عوامل ارثی در بروز اسکولیوز مورد مطالعه قرار گرفته است.
6. تومورها و عفونت‌ها: به ندرت، تومورها یا عفونت‌های ستون فقرات می‌توانند سبب انحراف ستون فقرات شوند.
7. آسیب‌ها و جراحی‌های ستون فقرات: آسیب به ستون فقرات یا جراحی‌های که در این ناحیه انجام می‌شوند، می‌توانند بر تعادل و ساختار استخوان‌ها تأثیر بگذارند و به اسکولیوز منجر شوند.
8. شرایط رشدی: در دوران رشد کودک، ممکن است به‌طور طبیعی تغییراتی در ستون فقرات ایجاد شود که منجر به انحراف شد.
این مهم است که بدانیم اکثر اوقات در اسکولیوز ایدیوپاتیک بالقوه هیچ علت مشخصی وجود ندارد. تشخیص علاوه بر بررسی علائم، باید شامل بررسی‌های دقیق تصویربرداری و مداخله‌ای باشد تا هر نوع شرایط زمینه‌ای مشخص و به‌درستی درمان شود.
کدام کودکان در معرض ابتلا به انحراف ستون فقرات هستند؟
چندین فاکتور می‌توانند خطر ابتلا به اسکولیوز یا انحراف ستون فقرات در کودکان را افزایش دهند:
1. سن: اسکولیوز معمولاً در دوران رشد و به خصوص در مرحله شروع بلوغ ظاهر می‌شود، جایی که رشد سریع رخ می‌دهد.
2. جنسیت: دختران بیشتر از پسران در معرض خطر انواع شدید اسکولیوز قرار دارند، به ویژه اسکولیوز ایدیوپاتیک نوجوانان.
3. ژنتیک: وجود سابقه خانوادگی اسکولیوز می‌تواند احتمال بروز این بیماری در کودکان دیگر خانواده را افزایش دهد.
4. شرایط پزشکی: کودکان مبتلا به بیماری‌های عصبی-عضلانی مانند فلج مغزی، دیستروفی عضلانی یا بیماری‌های مادرزادی مانند اسپینا بیفیدا یا ناهنجاری‌های مهره‌ها، در معرض خطر بیشتری هستند.
5. رشد: کودکانی که نرخ رشد بسیار سریعی دارند، ممکن است در معرض خطر بیشتری برای پیشرفت اسکولیوز باشند.
6. وضعیت مرتبط: برخی از حالات طبی و سندرم‌ها، مثل سندرم مارفان و سندرم داون نیز ممکن است با اسکولیوز همراه باشند.
7. عوامل محیطی: در حالی که مطالعات محدودی این موضوع را پشتیبانی می‌کنند، برخی معتقدند عوامل محیطی مانند ورزش یا حمل کوله‌پشتی‌های سنگین ممکن است در رشد اسکولیوز نقش داشته باشد.
برای پیشگیری و مدیریت بهتر اسکولیوز، مهم است که والدین و مراقبین به نشانه‌های زودرس این بیماری حساس باشند تا در صورت ظهور صلاحیت‌های اولیه بتوانند به سرعت اقدام به بررسی و درمان کنند.
روش‌های درمان انحراف ستون فقرات کودکان
درمان انحراف ستون فقرات در کودکان بسته به عواملی مانند سن کودک، میزان و نوع اسکولیوز و وجود علائم یا شدت علائم متفاوت است. در اینجا برخی از روش‌های درمانی متداول آورده شده است:
1. نظارت: در مورد اسکولیوز خفیف یا در مواردی که کودک هنوز در دوران رشد قرار دارد، پزشک ممکن است فقط نظارت مرتب بر تغییرات در انحراف ستون فقرات را توصیه کند.
2. بریس سازی: اگر کودک هنوز در حال رشد است و انحراف ستون فقرات بیشتر از حد معینی است (معمولاً بین 25 تا 40 درجه)، استفاده از بریس ممکن است توصیه شود. بریس‌ها به طور معمول برای جلوگیری از بدتر شدن انحراف طراحی شده‌اند.
3. فیزیوتراپی و تمرینات ورزشی: تمرینات خاص می‌توانند به تقویت عضلانی و به کنترل علائم کمک کنند، اما به تنهایی معمولاً نمی‌توانند سیر صعودی انحرافات ستون فقرات را معکوس کنند.
4.جراحی: در موارد شدید (معمولاً زمانی که انحراف بیش از 45 تا 50 درجه است) یا زمانی که بریس سازی مؤثر واقع نشده است، جراحی ممکن است توصیه شود. جراحی معمولاً شامل اتصال مهره‌ها می‌شود تا مانع از پیشرفت انحراف شوند یا آن را کاهش دهند.
5. روش‌های جدیدتر: در برخی موارد، روش‌های کم تهاجمی جدیدتر، مانند اتصالات مهره‌ها به وسیله نخ‌های فرم‌دهنده یا استفاده از تکنیک‌های حفظ انعطاف‌پذیری ستون فقرات در نظر گرفته می‌شود.
6. روش‌های غیرطبی: بعضی از خانواده‌ها ممکن است ترجیح دهند از رویکردهای غیرطبی مانند کایروپراکتیک یا طب چینی سنتی استفاده کنند، اما اثربخشی این روش‌ها در درمان اسکولیوز توسط تحقیقات علمی تأیید نشده است.
بسیار مهم است که درمان توسط یک تیم پزشکی متخصص که شامل ارتوپد، فیزیوتراپیست و گاهی مشاوران روانشناختی برای حمایت از سلامت روانی کودک انجام شود. همچنین، مدیریت درمان باید به شکل فردی باشد و بر اساس نیازهای خاص هر کودک تنظیم شود.
