زانوی پرانتزی، یک کابوس برای مادران است. زمانی که متوجه می‌شوند فرزندشان نمی‌تواند مانند هم سن‌وسالان خود بایستد و حرکت کند بسیار نگران و آشفته می‌شوند. در‌واقع، زانوی پرانتزی به حالتی از پاهای اطلاق میشود که در سال‌های ابتدایی تولد مشاهده شده ولی با گذشت زمان به حالت نرمال خود باز می‌گردند. اگر بعد از دوسالگی کودک، روند تغییر در حالت پاها دیده نشود، اصطلاح پای پرانتزی را می‌توان برای کودک به‌کاربرد.
Table of Contents
در تعریف پای پرانتزی باید گفت که پای پرانتزی به حالتی از قرارگیری پاها اطلاق میشود که در آن استخوان ران پا از محور اصلی خود خارج شده و به سمت بیرون منحرف میشود. حتی وقتی مچ پاها را در‌کنار هم قرار دهید حالت پاها به‌طور قابل توجهی از هم باز مانده و به حالت کمانی مشاهده می‌شوند.
پاهای پرانتزی معمولا تا حدود دوسالگی کودکان مشاهده شده و پس از آن رفع میشود. چرا که در رحم مادر وضعیت قرار گیری کودکان به‌گونه‌ای است که کودکان به این حالت متولد می‌شوند. اما این حالت ماندگار نیست و کودکان نوپا به‌طور معمول تا سن 2 سالگی از آن خارج می‌شوند. اگر پاهای کمانی بیش از 2 سالگی ادامه یابد، گزینه‌های درمانی از جمله آتل، گچ گیری، بریس و جراحی ممکن است استفاده شود.
علت زانوی پرانتزی چیست؟
زانوی پرانتزی می‌تواند به‌دلایل مختلفی ایجاد شود. بسیار از افرادی که به زانوی پرانتزی دچار هستند از بدو تولد درگیر بوده و مشکل آنها مادرزادی می‌باشد. اما عوامل دیگری نیز وجود دارد که می‌تواند بر ایجاد زانوی پرانتزی موثر باشد که در ادامه بیان می‌کنیم.
1- کمبود کلسیم یا ویتامین D در نوزا که باعث ایجاد راشیتیسم یا نرمی استخوان میشود که درنهایت می‌تواند باعث بروز زانوی پرانتزی در افراد مختلف شود.
2- اختلال در فرآیند رشد کودک
3- وزن زیاد کودک و زودبه‌راه افتادن
4- وزن بالا و عدم تحرک در افراد بزرگ سال
5- رشد غیرطبیعی استخوان یا دیسپلازی استخوان
عوارض زانوی پرانتزی چیست؟
زانوی پرانتزی، مشکلی است که فشار زیادی را به پاها به‌ویژه در قسمت زانو موجب میشود. پای پرانتزی درمان نشده، مشکلات مربوط به زانو و در‌واقع آرتروز زانو را در بلند مدت ایجاد می‌کند.
پای پرانتزی عوارض مختلفی دارد که در ادامه آنها را بیان می‌کنیم:
۱- آسیب به زانو
پرانتزی بودن پاها، یک حالت غیر طبیعی بوده و فشار زیادی را به مفاصل زانو وارد می‌کند.
با‌گذشت زمان، فشار ناشی از انحراف پاها سبب بروز آسیب‌هایی نظیر آرتروز زانو، پارگی و آسیب دیدگی مینیسک زانو و ناپایداری مفصل زانو میشود.
۲- نارسایی قلبی
حتما شنیده‌اید که پا قلب دوم آدم است. جالب است بدانید که بیماری پای پرانتزی، ممکن است باعث شود، قلب خون را بیشتر به بخش‌های آسیب‌دیده بدن پمپاژ کند؛ بنابراین، درصورت دارابودن مشکلات قلبی عروقی ، عدم درمان پای پرانتزی، منجر به نارسایی قلبی خواهد شد.
3- انحراف ستون فقرات
یکی از مشکلاتی که ممکن است پای پرانتزی در بلند مدت ایجاد کند، انحراف در ستون فقرات و یا نابرابری عرض شانه‌ها نسبت به‌هم است. عجیب است که مشکل در زانو بتواند بر شانه‌ها اثر گذار باشد اما درک آن ساده است. زانوی پرانتزی گاهی سبب اختلاف قد پاها شده و درنهایت این نابرابری در پاها باعث نابرابری در شانه‌ها و یا مایل شده یک شانه به سمت پایین است.
4- کاهش عمل‌کرد حرکتی
پای پرانتزی، سبب مشکلات متعددی در اسکلت بدن شده و در‌نتیجه به‌طور کلی، شرایط نامساعدی را در میزان عمل‌کرد عضلات و ماهیچه‌ها ایجاد می‌کند. راه‌رفتن به مدت طولانی و ورزش کردن با مشکل مواجه شده و محدودیت ایجاد میشود. بنابراین، با داشتن مشکل پای پرانتزی، درپیاده‌روی نیاز به بازه‌های استراحتی بیشتری بوده و ورزش کردن دشوار میشود.
5- کمر درد
یکی از شایع‌ترین مشکلات ناشی از پای پرانتزی، کمردرد‌های آزار دهنده به‌ویژه هنگام راه رفتن یا نشستن به مدت طولانی است. درد‌هایی که در اثر پای پرانتزی در بخش‌های مختلف بدن ایجاد میشود که ممکن است بازدۀ عمل‌کردی افراد را در طول روز کاهش دهد.
حال که متوجه شدیم پای پرانتزی چه مشکلات متنوعی را ایجاد می‌کند؛ بهتر است راه‌های درمان آن را نیز بررسی کنیم.
درمان پای پرانتزی چقدر طول می‌کشد؟
پای پرانتزی، اگر در زمان درست تشخیص داده شود و اقدامات مناسبی در درمان آن صورت گیرد، می‌تواند نتایج خوبی را ارائه دهد. البته باید به این نکته توجه داشت که درمان پای پرانتزی نیازمند زمان و صبر فراوان است.
درمان‌هایی که با انجام حرکات کششی و تقویتی همراه است، مدت زمان مشخصی نیاز دارد تا اثرات خود را نشان دهد. این اثرات درحالتی مشاهده میشود که تمرینات تداوم یافته و بین آنها وقفه نیفتاده باشد.
آیا درمان پای پرانتزی امکان پذیر است؟
1- حرکات اصلاحی
در بسیاری از موارد، انجام حرکات اصلاحی با یک متخصص حرکت درمانی می‌توان اثربخشی قابل توجهی را ارائه دهد. لازم است که در انجام حرکات اصلاحی با صبر و مداومت بسیار پیش رفت.
2- فیزیوتراپی
مراجعه به مراکز فیزیوتراپی و استفاده از لوازم و تجهیزات نیز می‌توان یک گزینۀ درمانی موثر باشد. انجام فیزیوتراپی برای بهبود تقویت عضلات خارجی و کشش عضلاتی بسیار موثر بوده و تاثیر مناسبی را در کاهش انحراف زانو ایجاد می‌کند.
3- جراحی
اگر میزان انحراف مفاصل از هم کم باشد نیازی به جراحی نیست و با انجام حرکات اصلاحی می‌توان علائمی از کاهش میزان انحراف را مشاهده کرد. اما در حالتی که پای پرانتزی میزان انحراف شدیدتری داشته باشد، جراحی می‌تواند یک گزینۀ درمانی در‌نظر گرفته شود.
جراحی پای پرانتزی یک جراحی سنگین بوده که مفصل زانو را و استخوان ساق پارا مورد جراحی قرار می‌دهد. بنابراین بهتر است قبل از تصمیم به انجام جراحی تحقیق فراوان کرده و با پزشک خود و یا پزشکان متخصص دیگرمشورت کنید.
حتی بعد از جراحی پای پرانتزی، انجام حرکات اصلاحی و فیزیوتراپی باید ادامه داشته باشد تا اهداف جراحی به‌طور کامل تحقق یابد.
درمان پای پرانتزی در کودکان
همانطور که در ابتدای مقاله بحث کردیم، پای پرانتزی در کودکان در سنین ابتدای تولد بسیار شایع بوده و در اصل به حالت قرارگیری آنها در رحم مادر باز می‌گردد. در بیشتر موارد، میزان انحراف در پای کودکان با گذشت زمان کاهش یافته و تا پیش از دوسالگی، به حالت نرمال خود باز می‌گردد. بنابراین، پزشکان تا پیش از دوسالگی شرایط عمومی کودک را تحت‌نظر قرار داده و میزان انحراف زانو‌ها را بررسی می‌کند. زمانی که حتی بعد از دوسالگی، میزان انحراف زانو‌ها کاهش پیدا نکند و رفع نشود، این مشکل را با گزینه‌های درمانی مختلف پی‌گیری می‌کنند.
از جمله درمان‌هایی که در کودکان به‌کار گرفته میشود، استفاده از آتل است. استفاده از آتل، گچ گرفتن پاها و استفاده از کفش‌های مخصوص در سنین رشد کودکان می‌تواند اثر گذاری قابل توجهی داشته باشد.
در شرایطی که میزان انحراف بسیار شدید باشد، با نظر پزشکان متخصص، جراحی نیز می‌تواند در درمان این مشکل مطرح شود.
درمان پای پرانتزی در بزرگسالان
همانطور که پیشتر گفتیم، پای پرانتزی اغلب اوقات با انجام حرکات اصلاحی و درمان با فیزیوتراپی تا حد بسیار زیادی قابل درمان است. بسیاری از حرکات اصلاحی را می‌توان در خانه انجام داد و نیازی به مراجعه به مراکز فیزیوتراپی نیست. معمولا جراحی در سنین بالا جز گزینه‌های درمانی نیست چرا که در سنین بالا، دوره نقاهت پس از جراحی طولانی شده و امکان اثر بخشی بالا در جراحی با درصد پایینی امکان پذیر است.
انجام حرکات اصلاحی و فیزیوتراپی در بزرگسالان می‌تواند گزینه‌های درمانی موثرتری باشد.
ممکن است پزشک توصیه‌های مختلفی داشته باشد که شامل کاهش وزن و تغییر در سبک رژیم غذایی برای دریافت مواد غذایی لازم می‌باشد.
از آنجا که انحراف زانو در مشکل پای پرانتزی به‌صورت قابل توجهی بر راه رفتن اثر گذار است، می‌توان با کاهش عمل‌کرد در فعالیت‌های روزانه اختلال ایجاد کند. هرچند که درجه خفیف یا متوسط این بیماری ممکن است هیچ‌گونه محدودیتی در انجام فعالیت‌های روزانه را ایجاد نکند اما بازهم بهتر است تا جای امکان بهتر است هرچه سریع‌تر به یک پزشک متخصص ارتوپد مراجعه کرده تا میزان انحراف زانو را مشخص کرده و درمان‌های تکمیلی را ارائه دهد.
