یکی از دردناک‌ترین مشکلات مفصلی، آرتروز زانو است.آرتروز زانو مشکلی شایع است که توجه به برخی نکات می‌تواند از وقوع آن جلوگیری کند. مراقبت و نگه‌داری از مفصل زانو در پیشگیری از آرتروز زانو موثر است. در این مقاله، به بررسی کامل آرتروز زانو می‌پردازیم.
آرتروز زانو چیست؟ بررسی علت و درمان آن
وقتی افراد پا به دنیای میان‌سالی می‌گذارند، یکی از شایع‌ترین مشکلاتی که نشانه‌های آن کم کم پدیدار می‌شود، آرتروز زانو است. آرتروز زانو، اصلی‌ترین مشکل مفصل زانو در سنین بالا است و افراد بسیاری به آن دچار می‌شوند. این مشکل به‌ویژه در زنان بسیار شایع‌تر از مردان است و حتی در آن‌ها، در سنین پایین‌تری رخ می‌دهد. افراد بسیاری که با مشکل زانودرد در هنگام خواب مواجه هستند، در دوران میان‌سالی، ممکن است بیشتر از دیگران به آرتروز زانو مبتلا شوند.
علت وقوع آرتروز زانو با علت وقوع کیست بیکر شباهت بسیاری دارد اما وقوع آن شایع‌تر است و درمان قطعی نیز برای آن وجود ندارد. بیشتر مسیر درمان آرتروز زانو به مراقبت و نگه‌داری از مفصل زانو منجر می‌شود. شیوۀ زندگی ناسالم و رژیم غذایی ناکافی در میزان شیوع آرتروز زانو بسیار موثر است.
در پاسخ به این سوال که« زانودرد در اثر کمبود کدام ویتامین‌ها ایجاد می‌شود؟» باید گفت که کمبود بسیاری از مواد مغذی می‌تواند در ابتلا به آرتروز زانو موثر باشد که در ادامۀ این مقاله از مجلۀ ره‌فیت، به بررسی این مواد مغذی و راه‌های پیشگیری تا درمان آرتروز زانو خواهیم پرداخت.
تعریف دقیق آرتروز زانو چیست؟
آرتروز زانو (به انگلیسی: Knee Osteoarthritis) ، یک بیماری تخریبی مفصل زانو است که بیشتر افراد در سنین میان‌سالی را درگیر می‌کند. این مشکل با عنوان‌های دیگری مانند استئوآرتریت و استئوآرتروز نیز شناخته می‌شود. این بیماری، از نوع بیماری‌های پیش‌رونده است که در‌صورت عدم شروع درمان می‌تواند به تخریب کامل مفصل زانو منجر شود. عوامل مختلفی وجود دارند که در وقوع این بیماری نقش دارند. این عوامل می‌تواند از سن و ژنتیک گرفته تا نوع زندگی و مشکلات هورمونی متغیر باشد.
نشانۀ بروز آرتروز زانو چیست؟
همانطور که دانستید، آرتروز یک بیماری پیش‌رونده است که نقطۀ شروع آن تخریب تدریجی و پیوستۀ غضروف مفصل زانو است. بخش که دو استخوان ران و ساق پا را در زانو به‌هم متصل می‌کند، با غضروف پر شده است. غضروف یک بافت انعطاف‌پذیر است که انتهای تحتانی استخوان فمور(ران) و غضروف قسمت فوقانی استخوان درشت‌نی را به‌هم متصل کرده و در‌صورت بروز آسیب، از همین بخش تخریب شروع می‌شود. بنابراین، نشانه‌های آرتروز زانو می‌تواند در بخش ران‌ها، مچ پا، ورم پا و ورم زانو نمایان شود.
علت آرتروز زانو چیست؟
همانطور که دانستیم، آرتروز زانو زمانی ایجاد می‌شود که غضروف این ناحیه آسیب ببیند. از آن‌جایی که غضروف بافتی غشایی است که عصب ندارد، تخریب آن با درد و آگاهی همراه نیست و افراد تا زمان بحرانی شدن، از تخریب کامل آن باخبر نمی‌شوند. بنابراین؛ هر‌نوع آسیبی که به این بخش وارد شده و باعث تخریب غضروف شود، در بلند مدت آرتروز زانو را ایجاد می‌کند. عوامل دیگری که می‌تواند علت آرتروز زانو باشد شامل موارد زیر است.
- ضربۀ مستقیم به زانو
- پارگی بخش‌های مختلف مفصل زانو (مثلا منیسک‌ها, رباط‌ها و کپسول مفصلی)
- ابتلا به بیماری کندرومالاسی کشکک (نرم شدن غضروف زیر کشکک) و موارد دررفتگی مکرر آن
- شکستگی‌های درون مفصلی در زانو و دررفتگی‌ها در این بخش
- وجود بیماری‌های التهابی مفصلی (همانند آرتریت روماتوئید یا بیماری عفونی در مفصل و…)
- تغییر شکل‌ها(دفورمیتی‌ها)در مفصل زانو مانند، پای ضربدری، پای پرانتزی، خم شدن مفصل زانو،حرکت بیش از اندازه مفصل به سمت عقب(هیپراکستنشن زانو)
- سبک زندگی غلط که باعث فشار مضاعف به مفصل زانو شود مانند چهار‌زانو نشستن, دوزانو نشستن, توالت طولانی مدت غیر‌فرنگی و بالا و پایین رفتن از پله‌ها به دفعات متوالی (به خصوص پله‌هایی که شیب تند دارند).
- شغل و حرفه‌ای که باعث فشار بیش ازحد به زانو، به‌طور مکرر شده و هیچگونه استراحتی به مفاصل جهت ترمیم و احیای مجدد آن نمی‌دهند.
- چاقی و اضافه وزن با فشار روی زانو
- عوامل ژنتیکی
- استئوکندریت دیسکان
علایم و نشانه‌های آرتروز زانو
از آن‌جا که آرتروز زانو یک بیماری پیش‌رونده است، آگاهی از این علائم کمک می‌کند تا افراد متوجه ظهور آرتروز زانو شوند و با آغاز درمان روند رشد این بیماری کندتر شده و یا وقوع آن به تعویق بیفتد. برخی از مهم‌ترین علائم و نشانه های آرتروز زانو که بهتر است به آن‌ها توجه شود، شامل موارد زیر است.
- درد در زانو که با گذشت زمان بیشتر می‌شود.
- تغییر وضعیت عناصر مفصلی زانو همانند التهاب در تاندون‌ها و بورس‌ها، ضخیم شدن پرده سینوویال و درگیر‌شدن استخوان‌های زیر غضروف
- خشکی مفصلی و کاهش دامنۀ حرکتی
- قفل شدن زانو و تحرک دردناک همراه با آن
- مشاهدۀ کیست مفصلی یا کیست بیکر
- تجمع مایع در اطراف بافت مفصل
روش‌های درمان آرتروز زانو چیست؟
حال که با نشانه‌های آرتروز زانو آشنا شدید و دلیل وقوع آن را دانستید، پیگیری درمانی، قدم بعدی شما خواهد بود. همانطور که متوجه شدید، آرتروز زانو در پیدایش با نشانه‌هایی همراه است که توجه به آن‌ها می‌تواند در مسیر درمان بسیار موثر باشد.
روش‌های درمان آرتروز زانو با توجه به شدت و پیشرفت بیماری می‌تواند متفاوت باشد. در این بخش بررسی می‌کنیم که مسیر درمان آرتروز زانو به چه صورت است.
1- ابتدا باید مشخص شود که علت ایجاد آرتروز زانو چیست.
- اگر آرتروز زانو ناشی از اضافه وزن است، قدم اول کاهش وزن است. از آن‌جایی که کاهش وزن نیاز به تحرک دارد، در ابتدا پزشک متخصص از تغییر رژیم غذایی و سبک زندگی شما صحبت می‌کند و فعالیت بدنی با شدت کم را به شما پیشنهاد می‌دهد.
- اگر آرتروز زانو ناشی از کمبود مواد مغذی باشد، استفاده از مکمل‌های درمانی در کنار رژیم غذایی متنوع می‌تواند اولین قدم در مسیر درمان آرتروز زانو باشد.
- وجود برخی بیماری‌های التهابی که ناشی از استرس و فشار سیستم عصبی است نیز می‌تواند در بلند مدت باعث تخریب بافت غضروفی مفصل زانو شده و اگر این دلیل اصلی آرتروز زانو باشد، پزشک متخصص با استفاده از داروهای ضد التهابی و ضد استرس به درمان آرتروز زانو می‌پردازد.
- اگر آرتروز زانو ناشی از ضعف عضلانی مفاصل و عضلات اطراف زانو باشد، استفاده از تمرین‌های استقامتی در یک برنامۀ منظم، بخشی از مسیر درمان آرتروز زانو خواهد بود.
2- هر عاملی که باعث ایجاد آرتروز زانو شده است باید کامل حذف شود.
3- زمان‌بندی مناسب برای مراجعه به فیزیوتراپ در‌نظر گرفته شود
4- افزایش دامنۀ فعالیت بدنی باید در محیطی ایمن صورت بگیرد به‌طوری که تنش و فشار زیادی به مفصل زانو وارد نشود.
5- لوازم محافظتی برای زانو خریداری شود.
6- برنامۀ زمانی استفاده از آب‌درمانی و انجام حرکات ورزشی در آب در‌نظر گرفت شود.
عمل‌های جراحی مفصل در آرتروز زانو
در صورتی که مشکل آرتروز زانو حاد باشد، درمان جراحی، آخرین پیشنهاد پزشک متخصص خواهد بود. مسیر درمان آرتروز زانو با جراحی، یک مسیر سخت و دشوار است و با دورۀ نقاهت طولانی همراه است. در ادامه، با مواردی که برای جراحی آرتروز زانو در‌نظر گرفته می‌شوند آشنا خواهید شد.
- تعویض کشکک زانو
- تعویض مفصل زانو
- تنظیم عناصر مفصلی شامل برداشتن استئوفیت ها، سینووکتومی
- فیوژن یا جوش دادن دو استخوان
همانطور که در این مقاله از مجلۀ ره‌فیت خواندیم، مفصل زانو به‌دلیل نوع فعالیت خود، در طول روز با فشارهای فراوانی همراه است. شیوۀ زندگی غلط و وارد کردن فشارهای زیاد به این مفصل، در بلند مدت باعث بروز آرتروز زانو خواهد شد. امیدواریم که با نکاتی که در این مقاله بیان شد بتوانید آگاهی خود را در زمینه درمان آرتروز زانو افزایش داده و با آرامش بیشتری در مسیر سلامتی و تندرستی خود بکوشید.
